فناوری اطلاعات در آموزش
با رشد فناوری اطلاعات و گرایش مردم و دولت‌ها به این پدیده نیازهای IT مردم اعم از سخت افزار، نرم افزار، و شبکه افزایش یافته است.
این نیازها شامل: زیرساخت سخت افزاری و شبکه ، تنوع نرم افزاری و از همه مهمتر آموزش می‌باشد.
زمانی که تمامی بسترها برای فناوری اطلاعات مهیا است. مردم برای استفاده از این امکانات نیاز به آموزش دارند.
روشهای مختلفی برای آموزش وجود دارد که با مدل‌های سنتی آن مانند شرکت کلاس‌ها وکارگاه‌های آموزشی و خواندن کتاب و مقالات آموزشی آشنایی داریم.
فناوری اطلاعات تحولی در آموزش ایجاد کرده و راه‌ها و مدل‌های جدیدی را به ارمغان آورده است.
زمینه ای از آموزش است که تمرکز آن بر پداگوژی (Paedagogy) و آندراگوژی (Andragogy)، فن آوری (Technology) و طراحی نظام های آموزشی است که هدف آنها ارائه آموزش به فراگیرانی است که در محل آموزش حضور ندارند. به عبارتی دیگر در پایه ای ترین حالت ممکن، آموزش از راه دور به روشی اطلاق می شود که فرادهنده و فراگیرنده از نظر فیزیکی در یک مکان قرار ندارند و از تکنولوژی های مختلف (ویدئو، صدا، کاغذ، رایانه و ..) برای پر کردن این خلاء استفاده می کنند.
فرادهندگان و فراگیرندگان به جای حضور شخصی، ممکن است در زمانی که توسط خودشان تعیین می شود با مبادلة منابع درسی به صورت کاغذی یا الکترونیکی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و یا با استفاده از ابزارهای فن آوری نوین، به صورت همزمان با یکدیگر ارتباط داشته باشند و یا گفتگو کنند.
استفاده از شبیه سازی های کامپیوتری برای بهبود تدریس کلاسی مربیان بسیاری را در حوزه های مطالعه و پژوهش علاقمند کرده است همچنان که کاربرد نرم افزارها پیچیده تر می شود معلمان فرصت های بیشتری برای مطالعه پیدا می کنند که دانش آموزان را واقع گرایانه تر می کند تا آنچه را که در آموزش یاد گرفته اند به کار ببرند . به این دلیل استفاده از انیمیشن ، صدا ، و عناصر ویدئویی که می تواند به کاربر خاصی بازخورد دهد به عنوان ابزارهایی به مربیان داده شده است که می توانند به وسیله آنها محیط های پیچیده ای ایجاد کنند که شرایط زندگی واقعی را همانند سازی می کنند .در نتیجه این موجب درگیری بیشتر شاگرد با محیط و همچنین دریافت بازخورد به خود می شود که می تواند موجب اصلاح رفتار خود شود .
در این تحقیق به نمونه‌هایی از این مدل‌های آموزش میپردازیم.
آموزش با کمک کامپیوتر Computer-Assisted Instruction (CAI)
-
استفاده از مواد آموزشی که توسط کامپیوتر ارائه می گردند.
-
از دهه 1970 و اختراع میکروکامپیوترها، استفاده از آنها در آموزش به طرز وسیع در تمامی سطوح آموزشی از پیش دبستان تا سطوح ارشد دانشگاهی مورد بهره برداری قرار گرفته و می گیرد.
به دو شکل از کامپیوتر در آموزش کمک گرفته می شود:
-
با کامپیوتر اطلاعاتی به صورت مستقیم به فراگیر داده شود.
-
کامپیوتر نقش یک مربی را بازی کند و فراگیر بر اساس درکی که از مطلب دارد مورد آزمون قرار گیرد .
CAI – سایر اصطلاحات و تعاریف
Computer Managed Instruction – (CMI)
- به وضعیتی اطلاق می شود که از کامپیوتر به منظور سازماندهی آموزش و پیگیری پیشرفت فراگیران استفاده شود. الزامی نیست که فرآیند آموزشی حتماً با استفاده از کامپیوتر ارائه شود، اگرچه در بسیاری اوقات CAI با CMI ترکیب و همراه می گردد
Computer-Mediated Education (CME)
- عبارت از امکانات یا نرم افزارهای کامپیوتری است که ارائه آموزش را به فراگیران راه دور ساده می سازند، به عنوان مثال ایمیل، فکس، کنفرانس آنلاین و وِب
آموزش الکترونیکی یا فراگیری الکترونیکی، Electronic Learning يا E-Learning
آموزشی که توسط کامپیوتر تسهیل گردیده است.
- بهره گیری از فن آوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی مانند اینترنت و سیستم های چندرسانه ای به عنوان ابزارهایی برای بهبود کیفیت آموزش و فراگیری، از طریق ارائه تسهیلاتی جهت دسترسی آسان به منابع و خدمات آموزشی و نیز فراهم نمودن ساز و کارهایی چون تعامل و همکاری از راه دور.
- شیوه ای از آموزش که در آن رسانة آموزشی، فن آوری های کامپیوتری است و در برخی موارد ممکن است هیچ تعاملی توسط انسان (به عنوان فرادهنده) در امر آموزش صورت نگیرد. (11) ممکن است این آموزش از طریق CD یا اینترنت و یا اینترانت همراه با عرضة متون، تصاویر، فیلم، صدا، انیمیشن برای انتقال محتوای آموزشی صورت گیرد
- تصور معمول در مورد E-learning نوعی آموزش از راه دور است، در حالی که این اصطلاح می تواند در مواقعی که تدریس به صورت حضوری انجام می شود نیز کاربرد داشته باشد. در چنین وضعیتی از اصطلاح Blended learning یا آموزش مختلط نیز استفاده می شود.
exciting (مهیج)، energetic (پرتکاپو)، enthusiastic (مشتاقانه)، emotional(احساسی)، extended (مبسوط)، excellent (ممتاز) educational (آموزشی)
یادگیری مبتنی بر کامپیوتر یا (CBL) ـ Computer Based Learning
یکی از اصطلاحاتی است که در کنار e-learning مطرح می شود و به استفاده از کامپیوتر به عنوان یک جزء کلیدی در محیط آموزشی اطلاق می گردد. دو وضعیت متفاوت یعنی استفاده از کامپیوتر در کلاس درس (blended learning) و یا در یک محیط ساختاریافته غیر از کلاس درس را می توان از مصادیق CBLدانست
یاددهی مبتنی بر کامپیوتر یا (CBT) ـ Computer-Based Training
- در CBT کامپیوتر جایگزین معلم می شود تا وی را از وظایف معمول خود جدا سازد و در عین حال به فراگیران این فرصت را بدهد که به مواد آموزشی در تمام اوقات و هر چند بار که بخواهند دسترسی داشته باشند. در حقیقت نقش و مسئولیت معلم از یک انتقال دهندة مطلق دانش به یک مربی و تشویق کننده تغییر می کند
- CBT را بویژه برای آموزش به کسانی مؤثر می دانند که از نرم افزارهای کامپیوتری استفاده می کنند، چرا که برنامه های CBT می توانند در دل یک نرم افزار جایگزین شده و اغلب با نام Tutorial به کاربران این امکان را بدهند که بدون حضور مربی، همزمان با یادگیری نرم افزار از آن استفاده کنند و یا در حین استفاده، جزئیات بیشتری را یاد بگیرند.
آموزش مبتنی بر وب
-
یکی دیگر از روشهای آموزش الکترونیک که شبیه به CBT است آموزش مبتنی بر وب یا Web-Based Training است که در این شیوه، مفاد و محتوای آموزشی از طریق اینترنت و بوسیلة مرورگر وِب به فراگیران منتقل می شود.
-
در برخی منابع از این شیوه به نام Internet-Based Learning نیز نام برده شده است که تعریف و کاربرد یکسان دارد .
سیستم مدیریت آموزشی، Learning Management System
• بطور خلاصه و ساده، LMS به مجموعه ای از ابزارهای نرم افزاری گفته می شود که برای مدیریت تعاملات آموزشی با کاربر طراحی شده و به کار گرفته می شوند
- LMS نرم افزاری است که برای ارائه محتویات آموزشی، پیگیری و مدیریت آموزش مورد استفاده قرار می گیرد. این نرم افزارها در دامنة وسیعی از خصوصیات، از سیستم های ساده با ابزارهای مدیریت مواد آموزشی تا سیستم های پیچیده برای تولید و توزیع دروس بر روی اینترنت و امکانات همکاری آنلاین تولید می شوند
مهمترین ویژگیهای یک LMS
مدیریت کلاس و نیز مدیریت فراگیرنده، گزارش گیری (کارآیی و پیشرفت)، یکپارچگی با سایر سیستم های موجود و نیز به اشتراک گذاری اطلاعات با این سیستم ها، مکانیزم های تعامل و همکاری، سهولت شخصی سازی(myLMS)، قابلیت زمان بندی وقایع، به روزرسانی پروفایل فراگیرنده، قابلیت ارزیابی و سنجش، مدیریت برنامه درسی، مدیریت مهارت های فراگیرنده، هدایت فراگیران در مسیر فراگیری و آموزش، مدیریت آموزشیار، مدیریت استفاده از منابع سخت افزاری و شبکه ای، قابلیت تهیه پشتیبان از اطلاعات، قابلیت متعادل سازی بار اجرایی (load balance)، قابلیت های امنیتی مناسب، سهولت نصب و راه اندازی، تطابق با استانداردها (SCORM, IMS)، مقیاس پذیری، قابلت توزیع شدن و سهولت پیکربندی.
سيستم مديريت محتوای آموزشی يا (LCMS) ـ Learning Content Management System
- ابزارهایی که به مدیران و مدرسین اجازه می دهد بتوانند محتویات آموزشی را به صورت همزمان یا غیر همزمان مدیریت نموده و در اختیار فراگیران قرار دهند
- ابزاری است برای طراحی، دوباره سازی، و استفاده دوباره از محتویات آموزشی و به عبارتی یک سیستم مکمل برای سیستم مدیریت آموزشی است و همراه با آن می تواند محیط تعامل مجازی برای ارتباط بین مدرس و فراگیر را به صور مختلف نظیر فروم یا اتاق گفتگو فراهم کند
- تمرکز LMS بر مدیریت بخش های مختلف فرآیند آموزش و تمرکز LCMS بر مدیریت محتوای آموزشی (Content)
آموزش مجازی
طرح آموزش مجازی بعد از آموزش های راه دور و استفاده روزافزون از سیستم های نرم افزاری و به ویژه اینترنت پا به عرصه سیستم های آموزشی کشورهای جهان گذاشت و امروزه در اکثر مناطق جهان من جمله کشور خودمان ایران در حد بسیار بالایی مورد استفاده قرار می گیرد .
تاریخچه ای کوتاه در مورد آموزش مجازی :
بعد از گذر از آموزش های راه دور که به صورت ارسال آموزش ها درب منزل دانش آموزان به صورت هفتگی یا ماهیانه صورت می گرفت و همه گیر شدن استفاده از اینترنت آموزش های مجازی نیز شروع به کار کردند .
کلمه آموزش مجازی یا vitrual learning و یا به عبارت دیگر آموزش الکترونیکی elearning خیلی زود در سایت های مختلف جا افتاد و افراد زیادی از این سیستم برای انتقال دانش خود استفاده کردند . این آموزش ها در ابتدا به صورت سایت های ساده html ساخته می شد و در اختیار کاربران قرار می گرفت ، ولی رفته رفته وبلاگ های شخصی امکان ساخت فضای رایگان را در اختیار عموم قرار دادند و افراد زیادی با استفاده از این وبلاگ ها آموزش های خود را ساخته و در اختیار دیگران قرار می دادند .
در همین زمان آموزش هایی با استفاده از نرم افزارهای مجموعه آفیس مانند ورد و پاورپوینت نیز توسط اساتید ساخته می شد و در اختیار کاربران بر روی سایت قرار می گرفت .
کم کم با بهتر شدن سرعت انتقال اطلاعات صوت و تصویر نیز به آموزش ها افزوده شد و سایت های آموزشی با مکمل هایی چون متن و صدا وارد عرصه آموزش مجازی شدند . این آموزش ها نسبت به قبل کامل تر و جامع تر بودند و به کاربران امکان استفاده از آموزش بصری را می دادند . از آن جایی که ۷۵ درصد آموزش از روش بصری امکان پذیر است این روش بهتر از روش قبلی بود و به خوبی در میان سایت های آموزشی جا افتاد .
بعد از این مرحله قسمت هایی کوتاه به صورت انیمیشنی با نرم افزارهای مختلف مانند فلش نیز به آموزش ها افزوده شد و یا عکس هایی که حالت متحرک داشتند . این انیمیشن ها کوتاه و کاملا ساده بودند اما برای انتقال مباحث آموزشی بسیار مفید تر از تو سیستم قبلی عمل می کردند .
در کنار پیشرفت های بصری ، بحث تعامل یا انتراکتیویتی نیز کم کم در آموزش ها گنجانده شد و به دانش آموزان کمک می کرد که بتوانند با آموزش ها تعامل برقرار کنند ، البته تا این زمان میزان این تعامل ها در حد جواب دادن به سوالات چند گزینه ای بر روی سایت ها بود .
با پیشرفت تکنولوژی بحث به سمت ساخت دروس مجازی به صورت کاملا انیمیشنی (فلشی) تغییر مسیر داد ، این آموزش ها به خوبی می توانستند حرکت های انیمیشنی را ایجاد کردند ، این آموزش ها طی سال های اخیر در کشور ما نیز به کرات مورد استفاده قرار گرفته اند و برای دروس تئوری بهترین وسیله آموزشی می باشند .
اما برخی دروس همچنان برای آموزش دادن نیاز به پیشرفت بیشتری داشتند ، دروس فلش فول اینتراکتیو یا کاملا تعاملی بعد از این زمان پا به عرصه آموزش مجازی گذاشته و کاملا بحث آموزش مجازی را دگرگون کردند .
این آموزش ها در واقع محیط های نرم افزاری و سخت افزاری را شبیه سازی می کنند و کاربر را وادار می کنند تا با آموزش تعامل داشته باشند .
آینده آموزش ها نیز به سمت آموزش های سه بعدی و کاملا شبیه سازی شده پیش خواهند رفت .
سبک های آموزش های مجازی موجود :
1- آموزش به صورت صفحات وبی :
این نوع آموزش کاملا کم هزینه بوده و برای ساخت آن نیاز به دانش فنی خیلی بالایی نیست اما زمان تولید این گونه آموزش ها معمولا زیاد بوده و حجم اطلاعاتی را که به دانش آموزان انتقال می دهند بسیار کم هستند .
2- آموزش به صورت فایل های فلش ساده :
این گونه آموزش ها در واقع متن ها و عکس ها را به صورت انیمیشنی و متحرک همراه با صدا به کاربر ارائه می دهند و امکانات بسیار زیادی را در اختیار کاربر قرار می دهند ، تولید آن ها هزینه ای متوسط دارد و برای ساخت دروس تئوری بهترین گزینه محسوب می شوند .
3- آموزش به صورت فایل های فلش تعاملی :
این سری از آموزش ها به صورت فایل های متحرک بوده و در خلال درس کاربر را وادار به تعامل می کند ، در واقع بحث های آموزشی ضمن درس از کاربران پرسیده شده و منتظر پاسخ او می شوند . به این ترتیب آموزش ها با تمرین همزمان همراه بوده و گزینه مناسبی برای شبیه سازی محیط های نرم افزاری و سخت افزاری می باشند .
مزایای آموزش مجازی :
- امکان دسترسی دانش آموزان در هر زمان و هر مکان
- هزینه پایین نسبت به دانشگاه های واقعی
- امکان ساخت دروس توسط اساتید در هر زمان و هر مکان
- امکان حضور در کلاس های آنلاین
- امکان برقراری ارتباط با استاد و دیگر دانش آموزان
- امکان استفاده از کلاس های به تعداد نامحدود
- عدم حضور فیزیکی در کلاس و ارتباط مستقیم
- سرعت پایین ارتباط اینترنتی در برخی اوقات
- عدم دسترسی عموم به سیستم های رایانه ای و اینترنت در حال حاضر
معایب آموزش مجازی :
موارد گفته شده در بالا در واقع توضیحات مربوط به محتوای آموزش مجازی بود ، در مورد بخش های دیگر آموزش مجازی نیز در ادامه صحبت خواهیم کرد .
دانشگاه مجازی :
بر خلاف دانشگاه های واقعی دانشگاه های مجازی محل فیزیکی ندارند و دانشجویان می بایست از طریق وب سایت به این دانشگاه ها مراجعه نموده و دروس را به صورت آنلاین مطالعه نمایند .
این ویژگی باعث شده تا به راحتی و با هزینه بسیار پایین بتوان دانشگاه های مجازی را ایجاد نمود .
استاد مجازی
در این گونه سیستم ها استاد به صورت فیزیکی حضور نداشته و در واقع دو نوع استاد داریم که هر دو مجازی هستند. دسته اول اساتیدی هستند که در نوشتن متون آموزشی برنامه سازان دانشگاه های مجازی را یاری می دهند و گروه دوم اساتیدی هستند که به عنوان استاد راهنمای هر درس انتخاب شده و در واقع در اکثر مواقع به صورت آنلاین پاسخ گوی کاربران و دانش آموزان هستند . همچنین این گروه از اساتید در مدت زمان برگزاری دوره به سوالاتی که در انجمن ها مطرح می شود پاسخ گو هستند .
کلاس مجازی
کلاس مجازی که به تازگی در بسیار از دانشگاه های آنلاین و مجازی برگزار می شود در واقع یک فضای مجازی است که در آن در ساعات های خاص استاد راهنما و کلیه دانش آموزان حضور داشته و با هم تبادل نظر و اطلاعات می کنند ، می توانند تصویر یک دیگر را دیده ، هر یک با دیگری و یا با کل جمع صحبت کنند . این ویژگی به دانش آموزان کمک می کند تا بتوانند با سرعت بیشتر و بدون نیاز به جابجایی با کلیه دانش آموزان مجازی دیگر در ارتباط باشند .
امکان ارسال عکس ، چت تکی و گروهی ، امکان برقراری تماس صوتی و تصویری آنلاین و … از امکانات فوق العاده این سیستم بوده و در واقع کلیه امکانات حقیقی را به صورت مجازی در اختیار دانش آموزان قرار می دهد .
در ضمن با استفاده از این سیستم اساتید می توانند محیط کار خود را برای کلیه کاربران به نمایش گذاشته و یا اینکه عکس و متن خاصی را برای کلیه دانش آموزان ارسال نمایند .
دانشجو مجازی
همانطور که در مورد بقیه موارد دانشگاه مجازی تعریف خاصی وجود دارد ، دانشجوی مجازی نیست به فردی گفته می شود که بدون حضور فیزیکی در کلاس های درس تحصیل می کند ، این فرد بایستی اطلاعات اولیه کار با سیستم های کامپیوتری و همچنین آشنایی متوسط با اینترنت و سایت های اینترنتی داشته باشد ، تجهیزات و امکانات مورد نیاز برای این گونه دانش آموزان معمولا به راحتی در دسترس بوده و نیاز به هزینه زیادی ندارد .
آزمون های مجازی
بعد از ارائه دروس مختلف و برای اینکه بتوان کاربران را سنجش نمود از آزمون های آنلاین و اصطلاحا مجازی استفاده می شود به این ترتیب که دانش آموزان در ساعت معین و مدت زمان معین در یک آزمون شرکت کرده و کلیه مباحثی را که در دانشگاه های مجازی مطالعه کردند را در این روزامتحان خواهند داد .
تعریف شبیه سازی:
شبیه سازی : شبیه سازی نسخه ای از بعضی وسائل حقیقی یا موقعیت های کاری است و تلاش دارد تا بعضی جنبه های رفتاری یک سیستم فیزیکی یا انتزاعی را به وسیله ی رفتار سیستم دیگری نمایش دهد که در بسیاری از متون شامل مدل های سیستم های طبیعی و سیستم های انسانی است. .همچنین آن نمایش مجدد یا خلق مجدد یک شئ یا موضوع واقعی یا موقعیت می باشد اگرچه این تکنیک همانند آینه واقعیات را همانند سازی می کند اما احتمال وارد آوردن صدمه یا آسیب به شرکت کنندگان وجود ندارد.
انواع شبیه سازی :
1 . شبیه سازی های فیزیکی ومتقابل
2 . شبیه سازی در آموزش
3 . شبیه سازی های پزشکی
4 . شبیه سازی های پرواز
5 . شبیه سازی های بازی گونه (بازی های شبیه سازی)
6 . شبیه سازی مهندسی
7 . شبیه سازی کامپیوتری
8 . شییه سازی در علم رایانه
9. شبیه سازی در تعلیم و تربیت
تالیف: علی پرکره
